Cơ chế sinh và cách xử trí khi sinh thai nhi ngôi mặt

Ngôi mặt là ngôi đầu ngửa hẳn, mặt trình diện trước eo trên. Mốc của ngôi là cằm. Ngôi mặt là ngôi đẻ khó hơn ngôi chỏm. Ngôi mặt kiểu thế trước dễ đẻ hơn ngôi mặt kiểu thế sau, nhưng chỉ có một số kiểu sổ là cằm vệ, cằm cùng không sổ được. Tỷ lệ 1/50 ca đẻ. Trong chuyển dạ có thể cúi hơn biến thành ngôi trán.

1. Nguyên nhân

• Về phía mẹ: Khung chậu hẹp, dị dạng tử cung, tử cung hai sừng, tư thế tử cung lệch bên hay đổ ra trước, tử cung có u xơ ở eo, tử cung nhão do đẻ nhiều lần.
• Về phía thai: thai to, đầu to, u ở cổ, cột sống bị gù, thai vô sọ.
• Về phần phụ thai: rau tiền đạo, dây rau ngắn, cuốn cổ, đa ối.

2. Chẩn đoán thai nhi ngôi mặt

Trong lúc mang thai, khám bụng thấy thai ngôi mặt tương tự như ngôi chỏm với tử cung nằm theo trục dọc. Nắn thấy cực mông nằm ở đáy tử cung. Cực dưới là đầu, rắn, tròn và có hai ụ là ụ chẩm cao, tròn và ụ cằm thấp hơn, có hình móng ngựa. Lưng sờ được một phần và sẽ khác với ngôi chỏm khi còn sờ được rãnh sâu giữa lưng và đầu, đó là rãnh gáy hay còn gọi là dấu hiệu “nhát rìu”. Ổ tim thai nghe được ở hướng đối diện với lưng, phía dưới rốn của mẹ.

Trong lúc chuyển dạ, nếu đầu ối còn cao, thăm âm đạo sẽ khó sờ được mặt. Khi màng ối đã vỡ, cổ tử cung mở rộng, thăm khám âm đạo có sờ thấy miệng, mũi, xương gò má, vòm mắt sẽ giúp xác định ngôi mặt.

3. Cơ chế sinh và cách xử trí khi sinh thai nhi ngôi mặt

Trong thì lọt, dưới tác dụng của các cơn co tử cung, trán bắt đầu lọt vào tiểu khung, đầu ngửa thêm tối đa để giúp cho đường kính hạ cằm – thóp trước lọt vào đường kính chéo của eo trên, lọt theo kiểu đối xứng.

Trong thì xuống và xoay, nếu kiểu thế cằm trước, dưới tác dụng của cơ nâng hậu môn, cằm sẽ bị đẩy hướng về bờ dưới khớp vệ. Sau đó, cổ thai nhi cần vượt qua được mặt sau của khớp vệ cho vai lọt vào tiểu khung để sửa soạn cho đầu cúi dần. Ngược lại, nếu kiểu thế cằm sau, cổ thai nhi phải xoay thêm mới giúp lọt vai được.

Trong thì sổ, cằm và miệng thai nhi ra đến âm hộ của mẹ, vùng dưới cằm sẽ tựa vào khớp vệ cho đầu sổ bằng cách cúi đầu để lần lượt sổ mũi, mắt, trán, chẩm và sau cùng là cằm.

Chính vì những đặc điểm trên, điều đầu tiên khi đỡ đẻ ngôi mặt là phải xem khung chậu có bị hẹp hay không. Nếu nghi ngờ thì cần phải làm quang kích chậu. Chỉ định mổ lấy thai sẽ được đặt ra nếu có bằng chứng bất xứng đầu chậu.

Trong trường hợp khung chậu bình thường, cằm trước, bác sĩ hay nữ hộ sinh cần cố gắng giữ màng ối nguyên vẹn cho đến khi cổ tử cung mở trọn, chờ đợi sinh tự nhiên. Nếu chuyển dạ kéo dài, có thể hỗ trợ sinh giúp bằng forceps. Với vị trí cằm sau, thai nhi vẫn có thể sinh thường được nếu tự xoay thành cằm trước trong lúc chuyển dạ. Nếu xoay cằm thất bại và thai nhi còn sống, bắt buộc phải mổ lấy thai.

Đối với Y học hiện đại, các thủ thuật cổ điển để ứng phó khi đỡ đẻ ngôi mặt như biến ngôi mặt thành ngôi chỏm, dùng tay hay forceps xoay cằm sau thành cằm trước, thủ thuật xoay thai, kéo thai đều không còn được áp dụng vì gây ra quá nhiều sang chấn nặng nề và nguy hiểm cho cả hai mẹ con.

4. Tiên lượng của thai sinh ngôi mặt

Cuộc chuyển dạ sinh ngôi mặt nhìn chung là khó khăn và mất nhiều thời gian hơn so với ngôi chỏm.

Thời gian chuyển dạ lâu hơn, ối phồng dễ gây vỡ ối sớm gây nhiễm khuẩn ối. Đối với kiểu cằm sau thì khó khăn hơn nhiều vì ngôi có thể bị mắc kẹt trong tiểu khung gây vỡ tử cung. Tiên lượng tốt với cằm sau thì khó khăn hơn nhiều vì ngôi có thể bị mắc kẹt trong tiểu khung gây vỡ tử cung. Tiên lượng tốt với kiểu cằm trước nhưng khi sổ dễ bị rách âm hộ âm đạo vì đường kính sổ của thai quá lớn.

Tiên lượng đối với thai không tốt vì chuyển dạ lâu, nhiều khi phải can thiệp bằng forceps dễ gây sang chấn sọ não. Nếu đẻ được, thai có dấu hiệu uốn khuôn, mặt tím, phù, đầu dài, thân ưỡn cong.

Ngôi mặt là một dạng ngôi thai bất thường, khiến cho thao tác đỡ sinh dễ gặp rủi ro cao. Chính vì vậy, cần phải nắm rõ các nguyên tắc xử lý khi có thai nhi ngôi mặt để cuộc đỡ sinh diễn ra thuận lợi và an toàn cho cả mẹ lẫn con.

Phòng khám sản phụ khoa 43 Nguyễn Khang – Cầu Giấy hay còn được gọi là phòng khám bác sĩ Vĩ với tiền thân là phòng khám 89B dốc phụ sản Hà Nội và phòng khám 36 Trung Hòa là địa chỉ khám lớn và uy tín nhất Hà Nội. Với bề dày hoạt động trên 15 năm cùng đội ngũ y bác sĩ giỏi; giàu kinh nghiệm đến từ các viện sản lớn như bệnh viện Phụ sản Trung Ương; bệnh viện Phụ sản Hà Nội… sẽ theo dõi và khảo sát thai kỳ; để các thai phụ có thể yên tâm chào đón những thiên thần khỏe mạnh. Để đặt lịch khám quý khách vui lòng truy cập TẠI ĐÂY; hoặc liên hệ zalo: 0342.318.318 để được hướng dẫn.