Mục đích và chỉ định xét nghiệm ACTH

ACTH còn được biết dưới tên horom hướng vỏ thượng thận ( adreno-corticotropin hay corticotropin) là một polypeptit bao gồm chủ yếu một chuỗi 39 acid amin với trọng lượng phân tử vào khoảng 4500 daltons

Khi đáp ứng với một stress, vùng dưới đồi tiết hormon gây giải phóng hormon ACTH. Hormon này kích thích thuỳ trước tuyến yên tiết ACTH. Khi được tiết ra ACTH kích thích vỏ thượng thận tiết cortisol là một hormon thượng thận loại corticoid chuyển hoá đường(glucocorticoid hormone). Nếu nồng độ cortisol trong máu tăng lên, cơ chế điều hoà ngược (-) sẽ kích thích tuyến yên giảm sản xuất ACTH.

Nồng độ ACTH máu có các biến đổi theo nhịp ngày đêm, với nồng độ đỉnh xảy ra trong thời gian từ 6 đến 8h sáng và nồng độ đáy xảy ra trong thời gian từ 6 đến 11h tối. Nồng độ đáy bằng khoảng ½ đến 1/3 nồng độ đỉnh.

Mục đích và chỉ định xét nghiệm

• Để khẳng định nguồn gốc của một hội chứng cushing là ở vùng dưới đồi, thượng thận hay lạc chỗ và để xác nhận hiệu quả của điều trị.
• Để khẳng định một suy thượng thận có nguồn gốc cao hay thấp.
• Để thăm dò chẩn đoán toàn bộ hệ thống enzym thượng thận và theo dõi điều trị.

Cách lấy bệnh phẩm

Xét nghiệm được tiến hành trên huyết tương. Bệnh phẩm được bảo quản trong ống plastic tráng chất chống đông heparin hay EDTA (do ACTH có thể dính kết vào thành ống nghiệm thuỷ tinh).

Mẫu máu thường được lấy vào buổi sáng, tuy nhiên khi lâm sàng gợi ý có tình trạng tăng tiết ACTH, tiến hành lấy một mẫu máu thứ hai vào buổi tối.

BN nên ăn một chế độ ăn có chứa ít carbohydrat trong vòng 48h trước khi lấy máu XN. Yêu cầu BN nhịn ăn và hạn chế hoạt động thể lực từ 10-12h trước khi tiến hành XN. Sau khi lấy máu, bệnh phẩm cần được bảo quản trong đá lạnh và được gửi tới phòng xét nghiệm càng nhanh càng tốt.

Giá trị bình thường

6,0 – 76 pg/mL hay 1,3-16,7 pmol/L

Tăng nồng độ ACTH máu

Các nguyên nhân chính thường gặp là:

• Do stress
• Bệnh Addison
• Suy thượng thận tiên phát
• Tiết ACTH lạc chỗ
• U biểu mô tuyến yên

• Bệnh Cushing do u tuyến yên tăng tiết ACTH.
• Hội chứng Nelson
• Tăng sản tế bào tuyến thượng thận bẩm sinh

Giảm nồng độ ACTH máu:

Các nguyên nhân chính thường gặp:

• Hội chứng Cushing;
• Suy tuyến yên
• Cường chức năng vỏ thượng thận tiên phát do khối u lành tính hoặc ác tính;
• Giảm chức năng thượng thận thứ phát.

Lưu ý, kết quả xét nghiệm nồng độ ACTH có thể bị thay đổi do một số yếu tố như:

• Tình trạng gắng sức;
• Giấc ngủ;
• Bị stress;
• Chất đồng vị phóng xạ;
• Một số loại thuốc làm giảm nồng độ ACTH.

Lợi ích của xét nghiệm định lượng ACTH máu

Xét nghiệm cho phép đánh giá tình trạng rối loạn chức năng vỏ thượng thận khi kết hợp định lượng nồng độ ACTH với định lượng nồng độ cortisol máu:

- Ở bệnh nhân bị Addison, kết hợp giữa nồng độ ACTH cao và nồng độ cortisol máu thấp chỉ dẫn có tình trạng giảm hoạt động chức năng vùng vỏ thượng thận.

- Trái lại, nếu tuyến thượng thận tăng sản xuất cortisol như được thấy ở trường hợp u thượng thận, nồng độ ACTH sẽ thấp và nồng độ cortisol máu tăng cao.

Các cảnh báo lâm sàng

Do ACTH được giải phóng ồ ạt thành từng đợt vào tuần hoàn, vì vậy nồng độ ACTH máu có thể thay đổi qua từng phút.

Bệnh nhân đang sử dụng glucocorticoid có thể có tình trạng ức chế nồng độ ACTH, tuy nhiên nồng độ cortisol máu tăng cao rõ rệt.

Nguồn: Các xét nghiệm thường quy áp dụng trong thực hành lâm sàng

Phòng khám sản phụ khoa 43 Nguyễn Khang – Cầu Giấy hay còn được gọi là phòng khám bác sĩ Vĩ với tiền thân là phòng khám 89B dốc phụ sản Hà Nội và phòng khám 36 Trung Hòa là địa chỉ khám lớn và uy tín nhất Hà Nội. Với bề dày hoạt động trên 15 năm cùng đội ngũ y bác sĩ giỏi; giàu kinh nghiệm đến từ các viện sản lớn như bệnh viện Phụ sản Trung Ương; bệnh viện Phụ sản Hà Nội … sẽ theo dõi và khảo sát thai kỳ; để các thai phụ có thể yên tâm chào đón những thiên thần khỏe mạnh. Để đặt lịch khám thai, khám phụ khoa, siêu âm thai, ổ bụng, xét nghiệm máu quý khách vui lòng truy cập TẠI ĐÂY; hoặc liên hệ zalo: 0342.318.318 để được hướng dẫn.