Vàng da sinh lý và vàng da bệnh lý

Vàng da sơ sinh là hiện tượng hồng cầu bị vỡ, chức năng chuyển hóa bilirubin của gan chưa hoàn thiện. Vàng da bệnh lý ở trẻ sơ sinh có thể gây biến chứng vàng da nhân não, có thể khiến trẻ tử vong hoặc để lại di chứng chậm phát triển ở trẻ. 

 1. Phân biệt vàng da sinh lý và vàng da bệnh lý

– Vàng da sinh lý: xảy ra khi trẻ được 1-7 ngày tuổi. Tuy nhiên trẻ vẫn ăn ngủ bình thường; hiện tượng này sẽ tự hết không cần điều trị và không nguy hiểm.

– Vàng da bệnh lý thường gặp ở trẻ sinh non. Trẻ bị vàng da từ đầu đến chân. Nếu không được điều trị đúng mức trẻ sẽ bị nhiễm độc thần kinh, co giật, hôn mê, thậm chí tử vong.

1.1  Vàng da sinh lý

Vàng da sơ sinh là tình trạng nồng độ bilirubin (sắc tố mật) trong máu tăng lên quá cao. Do đó thấm vào da và các tổ chức liên kết gây hiện tượng vàng da và niêm mạc (củng mạc, lưỡi…)

Mức độ vàng da nhẹ là chỉ vàng da đơn thuần (chỉ vàng da vùng mặt, cổ, ngực và vùng bụng phía trên rốn) không kèm theo các triệu chứng bất thường khác ( thiếu máu, gan lách to, bỏ bú, lừ đừ…). Nồng độ Bilirubin/máu không quá 12mg% ở trẻ đủ tháng và không quá 14mg% ở trẻ thiếu tháng… Tốc độ tăng Bilirubin/máu không quá 5mg% trong 24 giờ. Ngoài ra nước tiểu của trẻ sơ sinh có màu tối hoặc màu vàng ( nước tiểu của trẻ sơ sinh thường không màu) và phân nhạt màu.

Vàng da sinh lý thường là do do gan của trẻ chưa đủ trưởng thành để loại bỏ bilirubin trong máu. Khi trẻ được khoảng 2 tuần tuổi, gan đã phát triển đầy đủ hơn và đủ sức xử lý Bilirubin nên bệnh vàng da sẽ tự khỏi mà không gây ra bất kỳ nguy hiểm nào.

1.2  Vàng da bệnh lý

Trong một số trường hợp vàng da là biểu hiện của một căn bệnh tiềm tàng nào đó; ở những trường hợp này vàng da sẽ xuất hiện sớm trong vòng 24 giờ sau sinh.

Biểu hiện là vàng da đậm xuất hiện sớm. Không hết vàng sau 1 tuần với trẻ đủ tháng và 2 tuần đối với trẻ thiếu tháng. Mức độ vàng toàn thân, lòng bàn tay, bàn chân và cả kết mạc mắt. Đồng thời có sự xuất hiện của các triệu chứng bất thường khác như: trẻ lừ đừ, bỏ bú, co giật… Xét nghiệm Bilirubin trong máu tăng hơn bình thường.

Nếu không phát hiện và điều trị kịp thời có thể xảy ra biến chứng nhiễm độc thần kinh do Bilirubin gián tiếp vào não làm cho trẻ tử vong hoặc bị hại não suốt đời.

Một số nguyên nhân gây vàng da sơ sinh bệnh lý như: bất đồng nhóm máu mẹ con (ABO, Rh), bệnh lý tan máu ( thiếu men G6PD, hồng cầu hình liềm, nhiễm trùng), xuất huyết dưới da, chậm đi phân su, nhiễm virus bào thai, bệnh lý gan mật bẩm sinh (teo đường mật, giãn đường mật).

2. Làm thế nào để phát hiện vàng da?

Bố mẹ cần theo dõi vàng da ở trẻ dưới ánh sáng mặt trời hằng ngày. Dùng tay ấn vào vùng trán,ngực, bụng, trên rốn, cẳng chân, bàn chân, bàn tay… của trẻ để xác định trẻ bị vàng da. Một số em bé da đỏ sẽ khó thấy nên khi ấn vào thấy để lại màu vàng của da phía dưới chỗ ấn. Đây là cách nhận biết vàng da dễ nhất mà bố mẹ có thể lưu ý để theo dõi trẻ.

Vàng da được chia thành 2 mức độ:

• Nhẹ: Da hơi vàng ở mặt, thân mình, trẻ vẫn bú tốt.
• Nặng: Da vàng sậm, lan xuống tay, chân, trẻ bú kém, bỏ bú; hoặc vàng da xuất hiện sớm, trong vòng 1-2 ngày sau sinh. Những trẻ sinh non, nhiễm trùng, sinh ngạt dễ bị vàng da nặng.

3. Dấu hiệu cần cho trẻ đi khám

Khi trẻ có một trong số các dấu hiệu sau thì cha mẹ nên đưa trẻ đến cơ sở y tế khám để tìm nguyên nhân điều trị vàng da kịp thời.

• Vàng da xuất hiện sớm trước 48 giờ sau sinh.
• Vàng toàn thân, vàng cả lòng bàn tay và lòng bàn chân. Da càng ngày càng vàng
• Vàng da kéo dài trên 1 tuần đối với trẻ đủ tháng, trên 2 tuần với trẻ thiếu tháng.
• Bé bị sốt hoặc khóc thét
• Bé trở nên chậm chạp, li bì, khó thức dậy
• Trẻ bị vàng da kèm các dấu hiệu bất thường khác như bú ít, co giật…

4. Phòng ngừa vàng da sơ sinh

• Chăm sóc sức khỏe tốt khi mang thai, khám thai đầy đủ theo lịch hẹn để có thể phát hiện sớm; điều trị kịp thời các bệnh lý trong thai kỳ. Nhờ đó tránh được sinh non, sinh nhẹ cân, quá cân, nhiễm trùng từ mẹ sang con.
• Phòng trẻ phải có đủ ánh sáng để có thể dễ dàng theo dõi màu sắc da của trẻ.
• Cho trẻ bú sữa non ngay sau sinh. Giữ ấm trẻ để giúp trẻ không bị hạn thân nhiệt; hạ đường huyết và đi phân su sớm ngay sau sinh.

Có 2 phương pháp để điều trị vàng da sơ sinh bệnh lý do tăng Bilirubin gián tiếp:

• Chiếu đèn là phương pháp điều trị đơn giản, an toàn và hiệu quả. Mục tiêu của phương pháp này là sử dụng năng lượng ánh sáng xuyên qua da giúp chuyển hóa Bilirubin tự do trong máu thành chất khác không độc, đào thải ra ngoài phân, nước tiểu. Khi chiếu đèn trẻ cởi trần, che kín mắt và bộ phận sinh dục; xoay trở để tăng diện tích da tiếp xúc với ánh sáng.
• Thay máu là biện pháp được sử dụng khi trẻ vàng da ở mức độ nặng. Thất bại với liệu pháp chiếu đèn hoặc có triệu chứng thần kinh đi kèm.

Lưu ý: Phơi trẻ dưới nắng vào buổi sáng không giúp điều trị vàng da bệnh lý vì cường độ ánh sáng của nắng sớm quá yếu và trẻ cũng không thể tiếp xúc với ánh sáng mặt trời trong thời gian dài để đạt được hiệu quả.

Để điều trị vàng da sơ sinh bệnh lý do tăng Bilirubin trực tiếp thường tùy thuộc vào nguyên nhân bệnh lý mà có các phương pháp điều trị khác nhau.

Phòng khám Sản phụ khoa 43 Nguyễn Khang hay còn được gọi là phòng khám bác sĩ Vĩ là địa chỉ khám thai lớn và uy tín nhất tại Hà Nội . Với bề dày hoạt động trên 15 năm cùng đội ngũ y bác sĩ giỏi; giàu kinh nghiệm đến từ các viện sản lớn như bệnh viện phụ sản Trung Ương, phụ sản Hà Nội… sẽ theo dõi và khảo sát thai kỳ để các mẹ bầu có thể yên tâm chào đón những thiên thần khoẻ mạnh. Để đặt lịch khám nhanh chóng và thuận tiện, mẹ bầu có thể đặt lịch qua website: DK.SAN43NGUYENKHANG.VN  hoặc Zalo: 0342318318, Facebook: https://www.facebook.com/san43nguyenkhang.vn