Viêm phúc mạc toàn bộ – Hình thái nhiễm khuẩn hậu sản

Viêm phúc mạc toàn bộ là một hình thái của nhiễm khuẩn hậu sản. Có tỷ lệ tử vong khá cao để lại nhiều di chứng nếu không được xử trí kịp thời.

1. Nguyên nhân của viêm phúc mạc toàn bộ

Nguyên nhân thứ phát

Sau mổ lấy thai, sau nạo thai, sau đẻ. Trong mổ lấy thai nếu vô khuẩn, khử khuẩn kém, khâu tử cung không tốt, sót rau trong tử cung.

Mổ không cẩn thận gây thủng bàng quang, thủng ruột, sót gạc trong ổ bụng, hoặc nhiễm khuẩn ối mà lại mổ thân tử cung.

Do vỡ tử cung kèm theo vỡ bàng quang, thủng tử cung khi nạo thai, nhất là trong các trường hợp nạo phá thai lén lút mà không kịp thời phát hiện thủng tử cung.

Biến chứng của các hình thái nhiễm khuẩn hậu sản: Viêm tử cung toàn bộ; viêm dây chằng và phần phụ có mủ, viêm phúc mạc có mủ khu khú ở đáy chậu bị vỡ vào trong ổ bụng.

Nguyên nhân nguyên phát

Hiếm gặp các trường hợp có nguyên nhân nguyên phát.

Do thai phụ đã có sẵn nhiễm khuẩn ở họng, ở tai hoặc bị cúm, sau khi đẻ cơ thể suy nhược, bệnh tăng lên khi. Vi khuẩn xâm nhập toàn bộ cơ thể, khu trú tại phúc mạc, gây ra viêm phúc mạc toàn bộ.

2. Triệu chứng và chẩn đoán viêm phúc mạc toàn bộ

Viêm phúc mạc thứ phát

Có thể xẩy ra sớm hoặc muộn. Xảy ra sớm 3 – 4 ngày sau mổ lấy thai, sau nạo thủng tử cung. Xảy ra muộn 7 – 10 ngày sau đẻ, thường trước đã có những dấu hiệu của hình thái nhiễm khuẩn bộ phận sinh dục ở giai đoạn thành mủ. Mủ vỡ vào ổ bụng cho nên có dấu hiệu viêm phúc mạc một cách đột ngột.

Triệu chứng toàn thân: mắt trũng, môi khô, mạch nhanh, sốt cao 39- 40 độ. Triệu chứng cơ năng: nôn, đau bụng, bí trung, đại tiện hoặc đại tiện phân khắm và lỏng. Triệu chứng thực thể: bụng trướng, có phản ứng, nắn đau, thăm túi cùng âm đạo đau.

Viêm phúc mạc nguyên phát

Khó chẩn đoán vì triệu chứng rầm rộ của nhiễm khuẩn máu che lấp các triệu chứng viêm phúc mạc toàn bộ. Triệu chứng toàn thân: sốt cao 40 độ, mạch nhanh, khó thở, nôn, mặt hốc hác, bụng hơi trướng, đau ít, không có phản ứng thành bụng gõ đục ở mạng sườn. Thăm khám âm đạo đau. Đặc biệt là cấy máu để phát hiện vi khuẩn trong máu.

3. Tiên lượng

Tiên lượng rất xấu nếu là viêm phúc mạc nguyên phát đồng thời có cả nhiễm khuẩn máu. Tiên lượng tốt đối với viêm phúc mạc toàn bộ được chẩn đoán sớm và xử trí kịp thời. Tiên lượng xấu nếu chẩn đoán muộn, xử trí không kịp thời; hoặc viêm phúc mạc toàn bộ có kèm theo tổn thương nặng ở bàng quang, ở ruột.

Tỷ lệ tử vong khá cao. Di chứng sau viêm phúc mạc, nhất là trong trường hợp xử trí không kịp thời thường gây dính và tắc ruột.

4. Điều trị viêm phúc mạc toàn bộ

Dù là viêm phúc mạc nguyên phát hay thứ phát đều phải dùng kháng sinh liều cao, cấy dịch trong ổ bụng, làm kháng sinh đồ để chọn kháng sinh thích hợp.

5. Phòng bệnh 

Để tránh viêm phúc mạc toàn bộ, trong những ngày hậu sản, cần chú ý đến những nguyên nhân gây ra viêm phúc mạc.

• • Nếu có chỉ định mổ lấy thai, phải mổ trong điều kiện vô khuẩn tốt, các dụng cụ phẫu thuật phải khử khuẩn tốt. Trong kỹ thuật mổ cần chú ý tránh làm thủng bàng quang, thủng ruột. Trước khi đóng thành bụng phải kiểm tra lại, bảo đảm chắc chắn là không sót gạc trong ổ bụng.
  • Theo dõi cẩn thận cuộc chuyển dạ không để xảy ra tình trạng vỡ tử cung. Sau các trường hợp can thiệp bằng thủ thuật trong đẻ khó hoặc tử cung có sẹo mổ cũ, cần kiểm tra tử cung để phát hiện kịp thời vỡ tử cung hoàn toàn hoặc vỡ tử cung dưới phúc mạc và xử trí kịp thời.
  • Nạo tử cung phá thai, nhất là trong phá thai to, phải thận trọng và phải biết phát hiện kịp thời các trường hợp thủng tử cung.

Điều quan trọng là vô khuẩn, khử khuẩn tốt khi thăm khám âm đạo và khi làm các thủ thuật ở tử cung. Bảo đảm chắc chắn không sót rau, theo dõi và phát hiện kịp thời các hình thái nhẹ của nhiễm khuẩn hậu sản, có biện pháp tích cực xử trí để tránh biến chứng nặng, đi đến viêm phúc mạc toàn bộ. Để cập nhật kiến thức về sản, phụ khoa và các kiến thức sau sinh của phòng khám sản phụ khoa 43 Nguyễn Khang. Bạn có thể truy cập website: SAN43NGUYENKHANG.VN; để đặt lịch khám truy cập website: DK.SAN43NGUYENKHANG.VN hoặc liên hệ Zalo: 0342.318.318 để được hướng dẫn.